گیاه ماش بومی هندوستان است ولی در نقاط دیگر از جمله ایران می روید دانه ماش غنی از پروتئین بوده و بعنوان ماده غذائی مورد مصرف دارد وهمچنین بعنوان غذای دام تیز مصرف می گردد. ماش گیاهی است یکساله به شکل بوته ای یا بالا رونده ریشه های آن مستقیم و قدری منشعب هستند. ساقه ها راست، ظرفیت، منشعب کرک دار، به رنگ سبز روشن و به ارتفاع 45 تا 90 سانتی متر می باشند.
گل آذین آن بصورت خوشه و گلهای آن که به رنگ لیمویی زرد می باشند بر روی دمگل بلندی قرار گرفته اند. غلافهای آن باریک، استوانه ای و کمی کرک دار بوده که قبل از رسیدن سبز روشن یا سبزتیره و به هنگام رسیدن سبز مایل به قهوه ای یا سیاه رنگ می شود. در هر بوته 2 تا 8 غلاف و در هر غلاف 10 تا 20 بذر به رنگ سبز، طلایی، قهوه ای و سیاه دیده می شوند.
وزن هزار دانه آن 20 تا 40 گرم است.
ایرانیان قدیم ماش را « مِچ » می گفتند و زمانی که به زبان عربی وارد شد ماش نام گرفت.
تركيبات:
از نظر تركیبات شیمیایی در ماش وجود گلوكوزید ، ویسیانین ، و اسید سیانیدریك HCN گزارش شده است.
بررسی ها نشان می دهد كه در هر یك صد گرم گیاه تازه ۲۰ میلیگرم و در هر یك صد گرم گیاه خشك ۵۴ میل گرم ارسنیك وجود دارد.. ماش به سبب داشتن ارسنیك كمی تلخ است كه با جوشیدن ماش در اب نمك دار از بین می رود . به علاوه از ماش ماده ویسین جدا شده است.
آب ۱۳ تا ۱۴ درصد
پروتئین ۲۷ تا ۲۹ درصد
کربوهیدرات ۴۰ تا ۴۶ درصد
چربی ۱ تا ۳ درصد
مواد معدنی ۲ تا ۵ درصد
نیازهای اکولوژیکی
آب و هوا: ماش گیاهی است گرمسیری که معمولاً دردمای بالاتر از 16 درجه سانتی گراد رشد می کند و در دمای کمتر از ( 1- ) درجه از بین می رود. این گیاه تابستانه بوده و دارای نیاز حرارتی زیادی است. انواع پاکوتاه ماش نسبت به انواع پابلند آن به درجه حرارت کمتری نیاز دارد. درجه حرارت لازم برای جوانه زدن آن 8 درجه سانتی گراد است و چنانچه در طول رشد دما کمتر از 12 درجه باشد بخوبی رشد نمی کند در مناطق خشک نیمه گرمسیر و گرمسیر، مانند ایران فقط تحت شرایط آبی محصول می دهد. این گیاه به خشکی مقاوم بوده و به ماندابی حساس است. ماش گیاهی است روز کوتاه اما تعداد کمی از واریته های آن به طول روز بی تفاوت هستند.
خاک:
ماش را درانواع خاکها می کارند ولی دراراضی سبک و غنی از مواد آلی یا خاکهای شنی رسی عملکرد آن بیشتر است. به خاکهای بیش از حد مرطوب حساس بوده و در خاکهای گرم و خشک محصول خوبی تولید می کنند این گیاه به ازت و فسفر واکنش نشان می دهد افزایش ازت تا 20 کیلوگرم در هکتار محصول گیاه را افزایش می دهد حال آنکه افزایش فسفر از 0 تا 60 کیلوگرم درهکتار محصول دانه را افزایش داده است.
ارقام ماش
1) ماش گوهر: به رنگ سبز روشن و قلوه ای شکل، وزن 1000 دانه 25 گرم تا حدودی مقاوم به امراض، طول مدت رشد 75 روز
2) ماش پرتو: به رنگ سبز تیره و گرد، مقاوم به امراض، وزن 1000 دانه 40 گرم، طول مدت رشد 73 روز
3) ماش مهر: به رنگ سبزروشن و استوانه ای شکل، مقاوم به امراض، وزن هزار دانه 48 گرم، طول مدت رشد 80 روز
کاشت:
چون ماش گیاهی، تابستانه و وجینی است لذا، باید در پائیز سال قبل برای کاشت آن زمین را به عمق 25 تا 30 سانتی متر شخم در و اگرکود دامی لازم باشد باید همراه این شخم به زمین داد. در بهار سال بعد به عمق 10 تا 20 سانتی متر شخمی متوسط زده می شود. معمولاً بذرهای آن را به روش دست پاش، کپه ای و خطی کشت می کنند. مقدار بذر لازم بسته به جنس خاک، روش کاشت و اندازه بذر متفاوت بوده و معمولاً بین 30 تا 40 کیلو گرم بذر مصرف می کنند.
مبارزه با بیماریها و آفات
1) بیماری مرگ گیاهچه ماش: قارچ را یزودکیتنا باعث پوسیدگی بذر و مرگ گیاهچه می شود لذا بذرها را با قارچ کشهای مناسب مثل تتراکلرو تیابندازول به نسبت 2 گرم برای هر کیلوگرم بذر استفاده می کنند.
2) بیماری و ویروسی موزائیک ماش: این ویروس باعث لک و پیس شدن، پیچیدگی و بدشکلی برگها و ضعف بوته می شود. این ویروس از راه بذر منتقل شده و عامل انتشار آن شته ها هستند.
3) بیماری ویروسی موزائیک یونجه : لکه های زرد رنگی بر روی ماش بوجود می آید عامل انتقال آن از روی یونجه به ماش شته ها هستند.
مبارزه؛ علفهای هرز باید مثل تمامی حبوبات، باید در دستور کار قرار گیرد.
برداشت
درایران این گیاه پس از برداشت جو یا گندم کاشته می شود و درپائیز هنگامیکه دانه های آن سفت و غلافهای آن زرد یا سیاه شدند محصول آن را در چند نوبت برداشت می کنند. مقدار عملکرد آن از 400 تا 700 کلوگرم درهکتار بوده و تا 1500 کیلوگرم در هکتار می توان از آن محصول گرفت.
تذکر: در مناطق گرمسیری اغلب ماش را به صورت درهم با سایر غلات می کارند.
دامنه انتشار
در بعضی نقاط کشور پرورش داده می شود
ماش یکی از حبوبات بسیار مفید و غنی است. با این که زادگاه اولیه ی آن ایران است ولی روز به روز کمتر استفاده می شود و در حال فراموش شدن است. شاید اگر از خواص فراوان آن مطلع شوید، به مصرف بیشتر آن راغب شوید.
ایرانیان قدیم ماش را « مِچ » می گفتند و زمانی که به زبان عربی وارد شد ماش نام گرفت. یکی از اصیل ترین غذاهای ایرانی آش ماش است که در انتهای مطلب توضیح مختصری راجع به نحوه ی پخت آن ذکر خواهیم کرد. این دانه خاص ایران و خاور میانه است و مصرف آن در دیگر مناطق دنیا رواج زیادی ندارد.
این دانه غنی ، حاوی بسیاری از مواد مورد نیاز بدن است و در عین حال کالری کمی دارد ؛ یعنی پرخاصیت و غیر چاق کننده است. از این رو بهتر است در دوران رژیم لاغری حداقل هفته ای یک بار از ماش استفاده شود چون بسیار زود هضم و غیر نفاخ است و به علت دارا بودن ویتامین A و D نیازهای بدن ما را تأمین می کند و برای تقویت اعصاب و بینایی مفید است.
خواص درمانی ماش
 اگر ماش را با پوست بپزید و بخورید، برای درمان اسهال مفید است ، ولی برای لینت مزاج دانه های پوست کنده ی آن را مصرف کنید.
مصرف آش ماش سردردهای شدید و آبریزش بینی ناشی از سرماخوردگی را درمان می کند و سرفه و تب را تسکین می بخشد.
ضماد ماش پخته با سرکه برای درمان اگزما و امراض جلدی مفید است.
ماش برای افرادی که دچار ضعف و ناتوانی هستند بسیار مفید است.
تهیه غذاهایی با ماش
با ماش می توانید ماش پلو، آش ماش و قلیه ی کدو با ماش که از غذاهای اصیل ایرانی هستند، تهیه کنید.
|
روز بخير كاربر مهمان! 
